Döviz Üzerinden Yapılan Sözleşmelerde Kısıtlama (v.3) - Tebliğde Yapılan Değişiklikler

Daha önce, Cumhurbaşkanlığı tarafından 13 Eylül 2018 tarihinde yayımlanan karar (“Karar”) ile, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları:

• menkul ve gayrimenkul alım satım sözleşmeleri,
• taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama sözleşmeleri,
• leasing sözleşmeleri,
• iş sözleşmeleri,
• hizmet sözleşmeleri ve
• eser sözleşmelerinin

döviz üzerinden veya dövize endeksli olarak yapılması yasaklanmış, bu yasağa istisna getirme yetkisi Hazine ve Maliye Bakanlığı’na (Bakanlık) verilmişti.  

Bakanlık da bu yetkisi uyarınca 6 Ekim 2018 tarihinde yayımlamış olduğu 2018-32/51 nolu Tebliğ ile dövizle sözleşme yasağına ilişkin kapsam ve istisnaları belirlemişti.

Bakanlık, bu kez 16 Kasım 2018 tarih ve 30597 sayılı Resmi Gazete’de yayımlamış olduğu Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/52) (“Tebliğ”) ile 6 Ekim 2018 tarihli Tebliğ’e kıyasla birçok değişiklik yapmıştır.

Tebliğ ile yapılan değişiklikler ve bu değişiklikler uyarınca dövizle sözleşme yapma yasağına ilişkin son durum aşağıdaki gibidir (Her bir bölümde Güncel Durum alt başlığı altında Tebliğ ile yapılan değişiklikler kalın (bold) olarak belirtilmiştir) :

1.   Sözleşmeler

a)   Gayrimenkul satış sözleşmeleri

Değişiklik: Tebliğ ile, (i) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya (ii) dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile (iii) serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin; alıcı olarak taraf oldukları gayrimenkullerin satışı döviz yasağı kapsamından çıkarılmıştır.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, yurt içinde yer alan konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

Ancak:

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya
• dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile
• serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin

alıcı olarak taraf oldukları gayrimenkule ilişkin satış sözleşmeler döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabilecektir.  

Bununla birlikte anılan bu kişilerin satıcı olarak taraf bulunduğu gayrimenkul satış sözleşmeleri döviz yasağı kapsamında olduğunu hatırlatmak isteriz.

b)   Gayrimenkul kira sözleşmeleri

Değişiklik: Tebliğ ile,

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya (ii) dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile (iii) serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin; kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul kiralama sözleşmeleri,
• Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla ilgili gayrimenkul kiralama sözleşmeleri, ve
• Gümrüksüz satış mağazalarının (örn. “duty free” mağazaları) kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmeleri

döviz yasağı kapsamından çıkarılmıştır.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, yurt içinde yer alan konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

Ancak eğer bir kira sözleşmesi;

• (i) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya (ii) dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketlerin ya da (iii) serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin; kiracıolarak taraf oldukları bir gayrimenkul kira sözleşmesine ilişkin ise, (bununla birlikte bu kişilerin kiraya veren olarak taraf bulunduğu gayrimenkul kiralama sözleşmelerinin döviz yasağı kapsamında olduğunu hatırlatmak isteriz) veya
• Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasına ilişkin ise, veya
• Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin ise

bu sözleşmeler döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabilecektir.

c)   İş Sözleşmeleri (çalışan ile işveren arasındaki sözleşmelerin kastedildiği anlaşılmaktadır)

Değişiklik: Tebliğ ile, gemi adamlarının taraf oldukları iş sözleşmeleri de döviz yasağı kapsamından çıkarılmıştır. Buna ek olarak dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’deki şirketlerine ilişkin tanımlamada bir düzeltme yapılarak bu tanımlamaya “Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu bu şirketler” de eklenmiştir. Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’deki şirket, şubelerinin vb. yalnızca ilgili iş sözleşmesinde işveren olması durumunda dövizle sözleşme yapabileceği netleştirilmiştir.  

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri iş sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

Ancak aşağıdaki sözleşmeler bu yasağın dışında bırakılmıştır:

• Türkiye’de yerleşik kişiler arasında yurt dışında ifa edilecekleri (yerine getirecekleri) iş sözleşmeleri,  
• Gemi adamlarının taraf oldukları iş sözleşmeleri,
• Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı olmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin taraf olduğu iş sözleşmeleri,
• Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin  “işveren” olarak taraf olduğu iş sözleşmeleri.

d)   Hizmet Sözleşmeleri (bağımsız bir hizmet sağlayan ile hizmet alan arasındaki sözleşmelerin kastedildiği anlaşılmaktadır)

Değişiklik: Tebliğ ile, (i) Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan veya yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan ve (ii) yurtdışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri de döviz yasağı kapsamından çıkarılmıştır. Böylelikle önceki metinde yalnızca elektronik haberleşme hizmetleri için tanınan istisnanın kapsamı genişletilmiş ve yurtdışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri de istisnaya dahil edilmiştir.

Buna ek olarak dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’deki şirketlerine ilişkin tanımlamada bir düzeltme yapılarak bu tanımlamaya “Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu bu şirketler” de eklenmiştir. Ayrıca dışarıda yerleşik kişilerin ilgili hizmet sözleşmesinde yalnızca hizmet alan olması durumunda dövizle sözleşme yapabileceği belirtilmiştir.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

Ancak aşağıdaki sözleşmeler bu yasağın dışında bırakılmıştır:

• Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,
• İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
• Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
• Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurtdışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri,
• Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin “hizmet alan” olarak taraf olduğu hizmet sözleşmeleri (bu kişilerin hizmet veren olarak taraf bulunduğu hizmet sözleşmelerinin Tebliğ ile yasak kapsamında alındığına dikkat edilmelidir)

e)   Eser Sözleşmeleri

Değişiklik: Tebliğ ile, önceki metinde gemilerin inşası, tamiri ve bakımına ilişkin eser sözleşmelerinin dövize dayalı olarak yapılmasına imkan sağlayan istisna kaldırılmış, bununla birlikte eğer bir eser sözleşmesi döviz cinsinden maliyet içeriyorsa bu sözleşmenin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabileceği belirtilmiştir.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri eser sözleşmelerinde (örn. inşaat sözleşmeleri) sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

Ancak eğer bir eser sözleşmesi (örn. inşaat sözleşmesi) döviz cinsinden maliyet içeriyorsa bu eser sözleşmesi döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

f)    Taşınır (mal) Satışı ve Araç Satış Sözleşmeleri

Değişiklik: Tebliğ ile, önceki metinde yer alan “iş makineleri dahil taşıt satış sözleşmeleri” ibaresindeki “iş makineleri” ibaresi çıkarılmıştır. Bu değişiklik ile iş makinelerinin satışının döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabileceği sonucu çıkmaktadır.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri taşıt satış sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

Ancak bunlar dışında kalan her türlü menkul (taşınır) ve iş makinelerinin satış sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

g)   Taşınır (mal) Kiralama ve Araç Kiralama Sözleşmeleri

Değişiklik: Tebliğ ile, önceki metinde yer alan “iş makineleri dahil taşıt kiralama sözleşmeleri” ibaresindeki “iş makineleri” ibaresi çıkarılmıştır. Bu değişiklik ile iş makinelerinin kiralanmasının döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabileceği sonucu çıkmaktadır.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, taşıt kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir (Önemli not: 13 Eylül 2018’den önce imzalanan taşıt kiralama sözleşmelerinin Türk Lirasına dönüştürülme zorunluluğu bulunmamaktadır. Lütfen Bölüm 5’e bakınız).

Ancak bunlar dışında kalan her türlü menkulün (taşınır) ve iş makinelerinin kiralanmasına ilişkin sözleşmelerde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

h)   Yazılım ve Donanımlara ilişkin Sözleşmeler

Değişiklik: Tebliğ ile, önceki metinde yer alan bir belirsizlik giderilmiş ve yurt dışında üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabileceği netleştirilmiştir.

Güncel Durum: Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile yurt dışında üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

Bununla birlikte, Karar’da “lisans” sözleşmeleri yasak kapsamına alınmamışken gerek bir önceki tebliğ gerek bu Tebliğ ile dolaylı olarak yasak kapsamına alınmış görülmektedir. Her ne kadar bu “dolaylı eklemenin” hukukiliği tartışmalı olsa da, Bakanlık’ın, Türkiye’de yerleşik kişiler arasında yapılacak, yurt içinde üretilen yazılımların satış sözleşmeleri ile yurt içinde üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılamayacağı görüşünde olduğu anlaşılmaktadır.

i)    Leasing Sözleşmeleri

Güncel Durum: 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmelerinde, sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamındaki finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri döviz cinsinden belirlenebilecektir.

Bu sayılanlar dışında kalan ve Türkiye’de yerleşik kişiler arasında yapılacak menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri ise döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

j)    Kamunun Taraf Olduğu Sözleşmeler

Değişiklik: Tebliğ ile,

• Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu ihale, sözleşme ve milletlerarası anlaşmalara ilişkin olarak yüklenicilere tanınan dövizle sözleşme yapma istisnasının kapsamı genişletilmiş, gayrimenkul kiralama sözleşmelerinin de döviz cinsinden yapılabilmesine imkan tanınmıştır. Ayrıca dövizle sözleşme yapma hakkı veren istisna kapsamına anılan yüklenicilerin dışında görevli şirketler ve bunların sözleşme imzaladığı taraflar da eklenmiştir.
• 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a ilişkin önceki metindeki düzenleme değiştirilmiş ve Kanun kapsamındaki işlemlere ilişkin tüm sözleşmelerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabileceği, bu işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerin de döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabileceği belirtilmiştir.

Güncel Durum: Kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası antlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketler ile bunların sözleşme imzaladığı taraflarınüçüncü taraflarla akdedeceği sözleşmeler döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir. Ancak bu yüklenicilerin yapacakları gayrimenkul satış ve iş sözleşmelerine istisna getirilmiş olup bu sözleşmeler döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyecektir.

28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirdiği işlemlerle ilgili sözleşmelerde ve bu işlemlerle ilgili bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedeli ve diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenebilecektir.

k)   Sermaye Piyasasına ilişkin Sözleşmeler

6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile bu Kanuna dayalı olarak yapılan düzenlemeler çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının (yabancı sermaye piyasası araçları ve depo sertifikaları ile yabancı yatırım fonu payları da dahil olmak üzere) döviz cinsinden oluşturulması, ihracı, alım satımı ve yapılan işlemlere ilişkin yükümlülükler döviz cinsinden kararlaştırılabilecektir. Ancak Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar hükümleri saklıdır.  

l)    Havacılık Sektörüne ilişkin Sözleşmeler

Aşağıda anılan şirketler, gayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricinde olmak kaydıyla Türkiye’de yerleşik kişilerle döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak sözleşme yapabileceklerdir:

• Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler;
• sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az %50 hisse oranına sahip olduğu ortaklıklar

2.   Kıymetli Evrak Düzenlenmesi

Değişiklik: Tebliğ ile, önceki metnin düzenlemesi nedeniyle ortaya çıkan bir belirsizlik giderilmeye çalışılarak 13 Eylül 2018’den önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş kıymetli evrakların bu geçici madde hükmünden istisna olduğu ve dolayısıyla döviz cinsinden veya dövize endeksli olabileceği belirtilmiştir.

Güncel Durum: Tebliğ uyarınca, döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşme düzenleme yasağı getirilen sözleşmeler uyarınca düzenlenecek kıymetli evraklar (çek, senet, bono) da döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenemeyecektir. Ancak 13 Eylül 2018’den önce düzenlenen ve dolaşıma giren kıymetli evraklar bu yasak kapsamında değildir.

3.   “Dövize Endeksli” Sözleşme Kavramı (not: taşımacılık sektöründe akaryakıt fiyatlarına endekslemeye imkan tanınmıştır)

Değişiklik: Tebliğ ile, taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılmasının mümkün olduğu belirtilmiştir. Bu düzenlemenin Tebliğ’in “hizmet” sözleşmelerine ilişkin kısmında bir istisna olarak tanımlanmak yerine “dövize endeksli sözleşme” tanımında yer verilmesi nedeniyle “akaryakıt fiyatlarına endekslenmiş taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinin” dövize endeksli olarak kabul edilmediği sonucu çıkmaktadır.

Güncel Durum: Tebliğ ile, “dövize endeksli” sözleşme kavramı da açıklanmış olup bu kapsamda, uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmelerin de dövize endeksli sözleşme olduğu belirtilmiştir. Ancak taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılması mümkün olup bu durum yasak kapsamında değildir.

4.    “Türkiye’de yerleşik kişi” kavramı

Değişiklik: 6 Ekim 2018 tarihli tebliğ ile genişletilen “Türkiye’de yerleşik kişi” tanımında belirsizlikleri ortadan kaldırmak amacıyla Tebliğ ile bir düzeltme daha yapılmış, ayrıca bu tanıma giren şirketlerin yurt dışında ifa edilen sözleşmelerinin bu durumdan istisna olduğu, bu sözleşmelerin dövizle sözleşme yapma yasağı kapsamında olmayacağı belirtilmiştir.

Güncel Durum: Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’’da Türkiye’de yerleşik kişiler “Yurtdışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi dahil Türkiye’de kanuni yerleşimi bulunan gerçek ve tüzel kişiler” olarak tanımlanmıştı. Tebliğ ile birlikte “Türkiye’de yerleşik kişi” kavramına aşağıdaki kişiler de dahil edilmiştir:  

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler Türkiye’de yerleşik kişi kabul edilmiştir. Ancak bu şirketlerin taraf olduğu yurt dışında ifa edilen sözleşmeler dövizle sözleşme yapma yasağı kapsamında olmayacaktır.

Bu kapsamda, özellikle Türkiye’de yerleşik şirketlerin yurtdışındaki teşebbüslerinin Türkiye’de ifa edilen sözleşmeleri de dövizle sözleşme yapmaya ilişkin getirilen yasak kapsamında değerlendirilecektir.

5.   Karardan önce imzalanan sözleşmelere ilişkin ek istisnalar

Değişiklik: Tebliğ ile,

• 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilen yolcu taşıma amaçlı ticari taşıt satış sözleşmelerinin de yasaktan istisna olduğu ve dövize dayalı olarak düzenlenebileceği belirlenmiş,
• 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilen menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmelerinin de yasaktan istisna olduğu ve dövize dayalı olarak düzenlenebileceği belirlenmiştir.

Güncel Durum: Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan Karar’a eklenen Geçici 8.madde ile, 13 Eylül 2018’den daha önce akdedilmiş ve dövizle sözleşme yapma yasağı kapsamına giren sözleşmelerin bedellerinin de 13 Ekim 2018 tarihine kadar taraflarca Türk Lirası olarak yeniden belirlenmesi gerekmekteydi.

Dövizle sözleşme yapma yasağına tabi olmayan istisnalar 13 Eylül’den önce akdedilmiş sözleşmeler için de geçerli olup, bu sözleşmelerin bedellerinin de Türk Lirasına çevrilmesi zorunluluğu yoktur.

Bununla birlikte 13 Eylül 2018’den önce imzalanan taşıt kiralama ve yolcu taşıma amaçlı ticari taşıt satış sözleşmeleri ile menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmelerin bedellerinin de Türk Lirası olarak yeniden belirlenmesi gerekmemektedir.

Burada sayılanlar dışında kalan döviz cinsinden veya dövize dayalı tüm sözleşme bedellerinin 13 Ekim 2018 tarihine kadar taraflarca yeniden belirlenmesi gerekmektedir.

6.   Karar’dan önce imzalanan sözleşme bedellerin yeniden belirlenme usulü

Eğer taraflar sözleşme bedellerini Türk Parası olarak yeniden belirlemede uzlaşamazlarsa bu bedeller aşağıdaki şekilde belirlenecektir:

• Söz konusu döviz bedelinin öncelikle 2 Ocak 2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan Türk parası karşılığı bulunacak,
• Bulunan bu Türk Lirası bedeli, 2 Ocak 2018 tarihinden bedellerin yeniden belirleneceği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılarak yeni sözleşme bedeli belirlenecektir.

Bununla birlikte konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmeleri için farklı bir hesaplama yöntemi getirilmiştir.

İlgili maddeden anlaşıldığı kadarıyla, 13 Eylül 2018’den önce akdedilen konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmelerinde döviz veya dövize endeksli olarak belirlenen bedeller de yukarıdaki hesaplama yöntemine göre iki yıllık süre için Türk parası olarak belirlenecektir. Ancak, Türk parası olarak belirlemenin yapıldığı kira yılının sonundan itibaren bir yıl geçerli olmak üzere; yukarıdaki hesaplama yöntemi uyarınca Türk parası olarak belirlenen kira bedeli, belirleme tarihinden belirlemenin yapıldığı kira yılının sonuna kadar Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği TÜFE aylık değişim oranları artırılması yoluyla belirlenecektir. Bir sonraki kira yılı kira bedeli ise, önceki kira yılında geçerli olan kira bedelinin Türkiye İstatistik Kurumunun belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması yoluyla belirlenecek ve belirlenen Türk parası cinsinden kira bedeli belirtilen bu iki yıllık sürenin sonuna kadar geçerli olacaktır.

7.   Tahsil Edilmiş ve Muaccel Olmuş Alacakların Durumu

Değişiklik: Tebliğ ile, Türk lirası bedele çevirme yükümlülüğü olmayan durumlara “gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ile sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar” da eklenmiştir.

Güncel durum: Türk Lirası bedele çevirme yükümlülüğü, (i) tahsili yapılmış veya gecikmiş alacaklar ile (ii) gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolar ile (iii) sözleşmelerin ifası kapsamında dolaşıma girmiş kıymetli evraklar için uygulanmayacak olup bu alacaklar döviz üzerinden talep edilebilecektir.

8.   Tebliğ ile Yasak Kapsamından Çıkarılan Sözleşmelerin Durumu  

Tebliğ düzenlemesi ile birlikte gündeme gelen önemli bir konu ise, Karar ve bir önceki tebliğ uyarınca dövizle sözleşme yasağı kapsamına giren ve bu çerçevede tadil edilen ya da tadil edilmiş kabul edilen; ancak işbu Tebliğ düzenlemesi ile bu yasak kapsamından çıkarılan sözleşmelerin durumunun ne olacağıdır.

Öncelikle, Karar ve bir önceki tebliğ uyarınca dövize dayalı olup da Türk lirası bedele dönüştürülen sözleşmelerin, Tebliğ ile bu yasak kapsamından çıkarılmaları durumunda tekrar döviz bedele dönüştürülmesi imkanı olduğu (ya da bunun zorunlu olduğu) yönünde açık bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır.

Ayrıca sözleşmelerin tadiline neden bir mevzuat hükmü sonradan değiştirilmesi nedeniyle “sözleşmenin uyarlanması” veya “irade sakatlığı” gerekçelerine dayanılarak anılan sözleşmelerin tekrar döviz bedele dönüştürülmesi değerlendirilebilecekse de bunun mahkemelerce kabul edilip edilmeyeceği belirsizdir. Her halükarda bu belirsizliği ortadan kaldırılması amacıyla Bakanlık tarafından ek bir düzenleme yayımlanarak bu konunun açıklığa kavuşturulması uygun olacaktır.

Tebliğ metnine şu linkten ulaşabilirsiniz:

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/11/20181116-8.htm

---

Yazının yayınlanma tarihi: 20 Kasım 2018